Điều trị và phòng ngừa bệnh mất ngủ hiệu quả – Tư vấn từ chuyên gia

Mất ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ. Người bệnh rơi vào tình trạng khó vào giấc, ngủ chập chờn, dễ tỉnh giấc hoặc ngủ dậy vẫn cảm thấy mệt. Ngày nay, tỷ lệ người bị mất ngủ ngày càng gia tăng, nhất là ở những người trong độ tuổi lao động. Giấc ngủ không trọn vẹn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, sức khỏe của mỗi người. Mất ngủ có thể dẫn đến suy giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ, trầm cảm, đẩy nhanh quá trình lão hoá hay nguy hiểm hơn là vấn đề về tim mạch, tiểu đường, đột quỵ… Vậy mất ngủ là gì?Nguyên nhân do đâu? Phương pháp điều trị và cách phòng bệnh như thế nào? Hãy cùng chúng tôi lắng nghe Bác sĩ Nguyễn Lệ Quyên – Trung tâm Nghiên cứu & Ứng dụng Thuốc dân tộc chia sẻ về vấn đề này.

Mất ngủ là gì? Mức độ phổ biến của bệnh hiện nay

Pv: Chào Bác sĩ Nguyễn Lệ Quyên, cảm ơn bác sĩ đã tham gia buổi trò chuyện ngày hôm nay về chủ đề bệnh mất ngủ.

Bác sĩ Lệ Quyên: Vâng, chào bạn.

PV: Mất ngủ là một trong những chứng bệnh có lẽ là khó chịu nhất vì ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng cuộc sống của người bệnh. Câu hỏi đầu tiên xin bác sĩ cho biết bệnh mất ngủ là gì và tình trạng mất ngủ hiện nay ở nước ta phổ biến như thế nào?

Bác sĩ Lệ Quyên:

Mất ngủ là tình trạng rối loạn về giấc ngủ, làm người bệnh khó ngủ, ngủ không sâu, không đủ giấc, hay thức giấc nhiều trong đêm. Đây là một dạng bệnh liên quan đến hệ thần kinh, khi đại não ở trong trạng thái hưng phấn quá mức. Tình trạng mất ngủ có thể thoáng qua từ 1-2 ngày hoặc dài hơn là 1-2 tuần và thậm chí mất ngủ dài hạn lên đến một vài tháng.

Trong những năm gần đây, lượng bệnh nhân đến khám rối loạn giấc ngủ tại các cơ sở y tế chuyên khoa ngày càng tăng, nhất là ở những thành phố lớn. Trong đó, tỷ lệ người trẻ từ 18-30 tuổi khá nhiều, chiếm khoảng 25% số người đến khám bệnh mất ngủ. Đây là con số đáng báo động, cho thấy tình trạng  rối loạn giấc ngủ ngày càng trẻ hoá và phổ biến.

Nguyên nhân gây mất ngủ ở từng nhóm đối tượng

Pv: Nguyên nhân gây ra tình trạng này là gì? và những đối tượng nào thì dễ mắc chứng mất ngủ, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Lệ Quyên:

Có nhiều nhóm đối tượng dễ bị mất ngủ với những nguyên nhân như sau:

• Người trong độ tuổi lao động: Đối tượng bị mất ngủ thường là những người ở trong độ tuổi lao động, tỉ lệ nữ giới bị mất ngủ cao hơn nam giới. Chính áp lực từ cuộc sống, áp lực từ công việc, thói quen sinh hoạt, làm việc không khoa học như làm việc, giải trí nhiều bên màn hình máy tính, điện thoại, tivi, sử dụng đồ uống kích thích… là những nguyên nhân gây ra tình trạng mất ngủ.
• Người cao tuổi: Do quá trình lão hóa tự nhiên nên người cao tuổi thường ngủ ít, ngủ kém, mất ngủ.
• Người có bệnh lý nền: Những người bị trầm cảm, người đang mắc một bệnh lý nào đó cũng dễ bị mất ngủ do ảnh hưởng từ bệnh này.

Ngoài ra, những biến đổi về môi trường xung quanh, tiếng ồn, khói bụi, khí hậu thay đổi… tác động không ít đến chất lượng giấc ngủ.

Mất ngủ và những tác hại khôn lường

Pv: Mất ngủ ảnh hưởng như thế nào tới sức khoẻ của mỗi chúng ta, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Lệ Quyên:

Khoa học đã chứng minh giấc ngủ giúp chúng ta phục hồi hoạt động của trí não, điều hòa lại cơ thể, điều hòa lại cơ bắp, mạch máu, các chức năng trong nội tạng… Một giấc ngủ được đánh giá dựa vào 2 mặt: thời lượng và chất lượng. Do đó, nếu đảm bảo dược cả 2 mặt này, tức có thời gian ngủ đủ giấc và ngon giấc thì sáng hôm sau thức dạy chúng ta cảm thấy thoải mái, sức khỏe phục hồi, hiệu suất lao động cao. Ngược lại, nếu bị mất ngủ, cả đêm không ngủ yên giấc hoặc không thể chợp mắt thì sáng ra người uể oải, mệt mỏi, đau đầu, năng suất lao động suy giảm.

Một đêm mất ngủ thì phải vài ngày sau, thậm chí cả tuần chúng ta mới lấy lại được tinh thần, sức khỏe. Còn nếu mất ngủ kéo dài thì vấn đề còn nghiêm trọng hơn rất nhiều, bởi tình trạng này có thể dẫn đến:

• Suy giảm trí nhớ, suy giảm nhận thức nhẹ, thậm chí sa sút trí tuệ; kém linh hoạt trong các hoạt động liên quan đến trí tuệ
• Ảnh hưởng tới tâm lý, xúc cảm, dễ bực bội, trầm cảm
• Đẩy nhanh quá trình lão hóa nói chung và lão hóa não bộ nói
• Dẫn đến bệnh nguy hiểm: tim mạch, tiểu đường, đột quỵ não…

Các cách điều trị bệnh mất ngủ được áp dụng hiện nay

PV: Nhiều người hay sử dụng thuốc ngủ để trị bệnh mất ngủ. Các loại thuốc mất ngủ có bán ở hầu hết các hiệu thuốc. Tuy nhiên có nhiều khuyến cáo không nên sử dụng thuốc ngủ thường xuyên, xin bác sĩ lý giải rõ hơn về điều này?

Bác sĩ Lệ Quyên:

Thuốc ngủ giúp ta nhanh chóng chìm vào giấc ngủ, nhưng tuyệt nhiên đó không phải là giải pháp lâu dài để chữa trị mất ngủ, rối loạn giấc ngủ.

Thuốc ngủ chỉ có tác dụng tức thời và việc lạm dụng thường xuyên hoặc không đúng liều còn gây ra những hệ lụy xấu như: người mệt mỏi, đôi khi không kiểm soát được hành vi của mình; gây ức chế hô hấp, ảnh hưởng tới tim mạch. Ngoài ra, thuốc ngủ cũng có thể gây nghiện và khiến giấc ngủ của người bệnh phụ thuộc hoàn toàn vào thuốc hoặc nhờn thuốc.

Trong thực tế điều trị, chúng tôi đã gặp rất nhiều trường hợp người bệnh dùng thuốc ngủ trong một thời gian dài. Ban đầu thuốc ngủ khá hiệu quả vì uống vào thấy ngủ được ngay nên người bệnh cứ khi nào thấy khó ngủ là uống. Nhưng một thời gian sau thì uống 1 viên thấy chưa ngủ được, người bệnh tự tăng liều lên 2 viên hoặc chuyển sang loại thuốc ngủ khác. Cứ như thế đến một lúc nào đó dù uống bao nhiêu thì thuốc cũng không còn có tác dụng như mong muốn nữa, trong khi tình trạng mất ngủ lại chẳng hề được cái thiện mà thậm chí còn trầm trọng hơn, khó điều trị hơn.

PV: Vậy còn những mẹo dân gian như chữa mất ngủ bằng hoa tam thất thì sao thưa bác sĩ, hiện nay có rất nhiều người chuộng thảo dược này để chữa bệnh nhưng không rõ hiệu quả thực tế ra sao?

Bác sĩ Lệ Quyên:

Việc dùng Hoa Tam thất sắc uống để điều trị mất ngủ cho những hiệu quả nhất định. Vốn dĩ Hoa tam thất được coi là một loại dược liệu quý giúp bồi bổ cơ thể, tăng cường sức khỏe và để chữa khá nhiều bệnh. Trong hoa tam thất chứa các hợp chất Saponosid nhóm dammaran tương tự như trong nhân sâm, tác động lên hệ thống thần kinh trung ương, hệ thống nội tiết, hệ thống miễn dịch, trao đổi chất, giúp điều hòa cơ thể, an thần và đưa chúng ta vào giấc ngủ sinh lý tự nhiên.

Ngoài ra còn phải kể đến các thành phần có giá trị khác như các acid amin, các chất polyacetylen và panaxytriol… có lợi trên mức cholesterol trong máu và giúp phục hồi sức khỏe cho bệnh nhân suy nhược rất nhanh chóng. Tuy nhiên nếu chỉ dùng hoa tam thất đơn thuần thì chỉ cho hiệu quả đối với những trường hợp mới chớm bị mất ngủ. Còn đối với những người mất ngủ lâu năm, mất ngủ kinh niên thì Hoa tam thất chỉ có tác dụng hỗ trợ, muốn điều trị phải sử dụng bài thuốc đặc hiệu.

Chưa kể tới việc sử dụng Hoa tam thất hiện nay cũng tồn tại một số mặt trái đáng lo ngại mà mọi người cần phải lưu ý như:

• Nhiều trường hợp bị dị ứng với Hoa tam thất. Những biểu hiện dị ứng có thể là nổi mề đay, lạnh bụng dẫn đến đau bụng và đi ngoài dạng tiêu chảy, …
• Chất lượng của Hoa tam thất có thể không được đảm bảo. Hoa tam thất được bán tràn lan trên thị trường với mức giá khác nhau. Trong số đó có không ít chủ tiệm vì lợi nhuận mà trộn thêm một vài phụ gia vào trong hoa tam thất để tăng cân nặng, giảm giá bán nhằm kiếm lợi nhuận. Hoặc cũng vì mục đích lợi nhuận mà họ nhập những loại Hoa tam thất có nguồn gốc không rõ ràng tại khu vực cửa khẩu với Trung Quốc. Phần lớn những loại Hoa tam thất này có giá nhập rất rẻ, thậm chí rẻ hơn cả rau ăn hàng ngày vì trước khi sang được tay chủ buôn người Việt thì các dược chất tinh túy của Hoa tam thất đều đã được chiết tách lại. Phần bán đi chỉ còn là xác hoa khô và không đem lại bất cứ công dụng nào cả.

PV: Vậy cách chữa mất ngủ tốt nhất là gì, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Lệ Quyên:

Để chữa bệnh mất ngủ, trước tiên ta nên rèn thói quen đi ngủ vào một giờ nhất định, không ngủ quá muộn; khi ngủ nên tắt hết các thiết bị ánh sáng, âm thanh, các thiết bị điện tử. Trước khi đi ngủ có thể vận động nhẹ nhàng, uống một cốc sữa nóng, trà hoa cúc, trà tâm sen…cũng giúp chúng ta đi vào giấc ngủ dễ dàng và sâu giấc.

Tuy nhiên, nếu những biện pháp trên không có tác dụng và bệnh mất ngủ kéo dài thì người bệnh cần được điều trị. Nên dùng các bài thuốc đông y để chữa mất ngủ, kết hợp được với vật lý trị liệu nữa thì càng tốt.

Đông y quan niệm mất ngủ thuộc phạm vi chứng ‘thất miên”, “bất mi”, “bất đắc miên” liên quan trực tiếp đén tạng tâm, tỳ, đởm và thận. Nguyên nhân gây ra mất ngủ thường do âm hư, huyết ứ, dinh vệ khí huyết bất hòa, âm dương không đều và thường kèm theo các triệu chứng như: đau đầu, váng đầu, tâm phiền, hay quên…Theo đó, trị mất ngủ điều cốt lõi là phải tác động vào căn nguyên sinh ra bệnh. Cần hoạt huyết, dưỡng huyết và điều hòa cơ thể, ngũ tạng; bổ tỳ thận để định tâm, an thần. Khi tâm an, đủ huyết thì tức khắc sẽ ngủ được.

Phương pháp đông y có ưu điểm là chữa được tận gốc bệnh, hiệu quả lâu dài và lành tính, không có tác dụng phụ như các loại thuốc ngủ tây y. Bên cạnh đó, thuốc đông y vừa có tác dụng chữa bệnh lại vừa bồi bổ cơ thể nên khắc phục được tình trạng suy nhược (điều thường xảy ra với những người thường xuyên mất ngủ) và người bệnh cảm thấy ăn ngủ ngon hơn, sức khỏe tốt hơn.

Liệu pháp đặc trị mất ngủ hiệu quả và an toàn từ thảo dược Đông y

Pv: Được biết tại Trung tâm Nghiên cứu & Ứng dụng Thuốc dân tộc có bài thuốc Định tâm An thần thang chữa bệnh mất ngủ, suy nhược thần kinh. Vậy xin bác sĩ chia sẻ thêm thông tin về bài thuốc này?

Bác sĩ Lệ Quyên:

Bài thuốc ĐỊNH TÂM AN THẦN THANG do Trung tâm Nghiên cứu & Ứng dụng Thuốc dân tộc nghiên cứu và bào chế. Bài thuốc dùng cho người bị mất ngủ, suy nhược thần kinh, suy nhược cơ thể do mất ngủ…

Thành phần thảo dược ngủ ngon Định tâm An thần thang

Bài thuốc Định tâm An thần thang được phối từ hơn 20 vị thuốc quý như Phục thần, Toan táo nhân, Dạ giao đằng, Đẳng sâm, Viễn chí, Bình vôi, Đại táo, Bạch truật, Lạc tiên, Thảo quyết minh, Bá tử nhân…Với mỗi trường hợp cơ địa khác nhau, tình trạng bệnh khác nhau người thầy thuốc sẽ gia giảm các vị phù hợp vào trong bài thuốc.

Không đơn thuần là việc ứng dụng các bài thuốc cổ phương điều trị mất ngủ từ thời xưa, điểm khác biệt của Định tâm An thần thang đó là bài thuốc này đã được Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc đã nghiên cứu rất kỹ. Công trình nghiên cứu bài bản được thực hiện qua nhiều năm với việc kết hợp ứng dụng với những tiến bộ của khoa học hiện đại để phân tích công dụng của từng thành phần dược thảo. Đồng thời nghiên cứu cơ chế sinh bệnh mất ngủ thời nay để phối chế các vị thuốc sao cho bài thuốc phát huy được hiệu quả cao nhất.

Tác dụng của bài thuốc chữa mất ngủ của Trung tâm Thuốc dân tộc

Định tâm An thần thang có tác dụng kiện tỳ, dưỡng tâm, sinh khí huyết, an thần, ích trí, hòa trung… Bài thuốc chủ trị các chứng suy nhược cơ thể, suy nhược thần kinh, trị mất ngủ và chứng hay quên của người mất ngủ.

PV: Thời gian điều trị mất ngủ bằng bài thuốc này có lâu không thưa bác sĩ, vì chắc hẳn bệnh nhân mất ngủ mong muốn có loại thuốc nào trị bệnh càng nhanh càng tốt.

Bác sĩ Lệ Quyên:

Nói chung, thuốc sẽ có tác dụng ngay sau khi người bệnh uống được vài ngày,  còn để điều trị và khắc phục hoàn toàn cần phải có thời gian. Với người bệnh nhẹ, chỉ cần uống trong 3-4 tuần sẽ khắc phục được hoàn toàn tình trạng mất ngủ, đem lại giấc ngủ sâu và sảng khoái sau khi thức dậy. Người bệnh nặng hơn, mất ngủ mãn tính thì thời gian điều trị lâu hơn, từ 2-3 tháng sẽ cho kết quả khả quan, lấy lại được trạng thái ngủ sinh lý bình thường.

Ngoài điều trị bằng dược pháp, tức là dùng thuốc thì ở Trung tâm Nghiên cứu & Ứng dụng Thuốc dân tộc còn kết hợp liệu pháp hỗ trợ, đó là xoa bóp bấm huyệt, châm cứu để trị mất ngủ. Nếu người bệnh có điều kiện điều trị thêm vật lý trị liệu này nữa thì càng tốt, thời gian điều trị sẽ rút ngắn lại.

Pv: Đây quả thực là những thông tin hết sức hữu ích cho những người mắc chứng bệnh mất ngủ nói riêng và với cộng đồng nói chung. Bệnh mất ngủ ngày càng phổ biến, vậy có cách nào để phòng ngừa mất ngủ không, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Lệ Quyên:

Để phòng ngừa bệnh mất ngủ không hề khó, quan trọng là mọi người tự rèn cho mình được những thói quen sinh hoạt hợp lý.

• Nên đi ngủ và thức dậy vào một giờ giấc nhất định, không thức khuya quá và cũng không nên “ngủ nướng” lâu.
• Tập thể dục nhẹ nhàng trước khi đi ngủ. Có thể tập thiền, tập yoga để giữ sức khỏe, cân bằng tinh thần và có giấc ngủ sâu.
• Giữ nhiệt độ phòng ngủ ở nhiệt độ thích hợp, phòng ngủ nên thông thoáng và không có quá nhiều đồ đạc.
• Không nên ăn quá no, ăn nhiều dầu mỡ, đạm hoặc ăn quá gần giờ ngủ bởi khi đó dạ dày phải hoạt động, ảnh hưởng không tốt tới việc tiết ra hormone gây buồn ngủ.
• Hạn chế đồ uống kích thích như rượu bia, thuốc, café, thuốc lá bởi những thứ này chữa chất gây nghiện, gây căng thẳng thần kinh và làm cho khó ngủ.

Pv: Một lần nữa chân thành cảm ơn những chia sẻ của bác sĩ. Xin chúc bác sĩ sức khoẻ và công tác tốt!

Thưa quý vị và các bạn, chúng ta vừa được nghe những tư vấn từ bác sĩ Nguyễn Lệ Quyên – Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc về cách điều trị và phòng ngừa bệnh mất ngủ. Hy vọng những thông tin vừa rồi sẽ giúp ích cho quý vị và các bạn trong việc duy trì cho mình giấc ngủ ngon hàng ngày và có một sức khoẻ bền vững.

• Nên xem thêm: Cách chữa trị bệnh mất ngủ hiệu quả nhất

XEM VIDEO PHỎNG VẤN BÁC SĨ NGUYỄN LỆ QUYÊN

PV Thu Hiền